Ζωγράφοι & Γλύπτες στη Χαρακτική

κείμενο της Δήμητρας Σιατερλή ” Ζωγράφοι & Γλύπτες στη Χαρακτική”

Θα ταξιδέψουμε για λίγο στα πρώτα χρόνια ζωής του εργαστηρίου Κέντρου Χαρακτικής.

Με τον ερχομό μας στην Ελλάδα – το 1977- συνειδητοποιήσαμε οτι η διείσδυση στο χώρο της χαρακτικής ήταν ιδιαίτερα δυσχερής. Στο εμπόριο δεν εύρισκες τα υλικά που χρειαζόσουν. Τα χαρτιά για τύπωμα έπρεπε νάρθουν μετα απο ειδική παραγγελία –σε μεγάλες ποσότητες. Αναγκαζόμασταν να φέρνουμε μελάνια ,χαρτιά και εργαλεία κάθε φορά ταξιδεύοντας στην Ιταλία.

Διαπιστώναμε οτι στο σύνολό τους, με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι εικαστικοί καλλιτέχνες δεν ήξεραν να χαράσσουν. Σε αν΄τιθεση με ότι συνέβαινε στην υπόλοιπη Ευρώπη,στη Σχολή Καλών Τεχνών η χαρακτική απευθυνόταν μόνο στους χαράκτες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να περιορίζεται η εμβέλεια εμβέλειά της Χαρακτικής στο χώρο της τέχνης και να δυσχεραίνει την ανανέωσή της με νέο αίμα έτσι ώστε να προκύπτουν νέες προτάσεις.

Πολλοί ζωγράφοι και γλύπτες αγνοούσαν παντελώς το τί σημαίνει χάραξη, τι σημαίνει τύπωμα σε χαρτί. Έτσι τα χαρακτικά έργα δεν προτείνονταν ποτέ στις μεγάλες ελληνικές και διεθνείς εικαστικές διοργανώσεις παρά αποκλειστικά και μόνον σε εκθέσεις χαρακτικής. Η χαρακτική φάνταζε αποχωρισμένη απο την υπόλοιπη ελληνική εικαστική δραστηριότητα με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να συρρικνώνεται σε μια συντεχνιακή ατμόσφαιρα μόνο για μυημένους. Αρκετοί γνωστοί καλλιτέχνες που διδάχτηκαν τη χαρακτική την παραμέρισαν κι ασχολήθηκαν με τη ζωγραφική, τη γλυπτική ή με άλλες εικαστικές δραστηριότητες κερδίζοντας έτσι το χώρο που τους ανήκε.

Οι περισσότεροι χαράκτες στα τέλη της δεκαετίας του 70 χάραζαν και τύπωναν ξύλο με πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Ένα μικρό ποσοστό καλλιτεχνών δούλευαν τη λιθογραφία σε πέτρα, και την πρωτότυπη μεταξοτυπία. Η πλειοψηφία τους είχε μετεκπαιδευτεί σε ευρωπαϊκές σχολές τέχνης.

Τη χαλκογραφία, χαραγμένη σε χαλκό ή σε ψευδάργυρο, συνέχιζαν να την δουλεύουν λίγοι χαράκτες. Οι περισσότεροι, μαθητές του Κεφαλληνού, με ελάχιστες εξαιρέσεις, την είχαν αφήσει στην άκρη δουλεύοντας περισσότερο το ξύλο ή επρόκειτο για καλλιτέχνες που έφταναν απο σχολές της Ευρώπης- Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία. Παρατηρούσαμε επίσης οτι οι τεχνικές της χαλκογραφίας που χρησιμοποιούνταν -ως επι το πλείστον, μέχρι τότε – ήταν οι βασικές (οξυγραφία, καλέμι, τονική οξυγραφία).

Το 1977 το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών ανοίγει τις πόρτες του σε όλους εικαστικούς καλλιτέχνες, όχι μόνο στους χαράκτες, κρατώντας μια στάση σεβασμού σε ό,τι μας δίδαξαν οι παραδοσιακές τεχνικές διατηρώντας συγχρόνως μια εκφραστική ελευθερία χωρίς όρια έτσι ώστε κάθε έργο που προκύπτει να μήν εγκλωβίζεται στα δίχτυα των τεχνικών διαδικασιών αλλα να υποστηρίζεται απο αυτές. Ξεκινάμε με προτάσεις που στη διαδρομή τους αποδείχτηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικές για το προχώρημα της χαρακτικής στην Ελλάδα :

Καλούμε στο εργαστήριο να δούν και να μάθουν τη χαρακτική διαδικασία όχι μόνο καλλιτέχνες αλλα και θεωρητικούς της τέχνης, φιλότεχνους και απλά, ανθρώπους που ενδιαφέρονται να μάθουν. Ξεκινάμε με σειρά σεμιναρίων για τις τεχνικές της χαρακτικής.

Διοργανώνουμε εκθέσεις με τα έργα των καλλιτεχνών που συνεργάζονταν μαζί μας, μέσα και έξω απο την Ελλάδα για να να γνωστοποιούμε όλο και περισσότερο την ποιότητα που η χαρακτική μπορεί να προσφέρει.

Προτείνουμε τεχνικές που δίνουν προβάδισμα στον αυθορμητισμό και την αμεσότητα σχεδίασης των έργων πάνω στη χαρακτική μήτρα.

Προτείνουμε εναλλακτικά υλικά – φορείς του χαρακτικού σχεδίου: πλαστικές επιφάνειες, άλλα είδη μετάλλων, κόλλες, χαρτόνια, ακρυλικά φύλλα (πλεξιγκλάς),ύλες αναδιπλούμενες, κομμένες πλάκες, υλικά που τυπώνονται αυτούσια στο χαρτί, ανακυκλωμένα υλικά κά.

Σημαντικός παράγοντας στην εξέλιξη της χαρακτικής έκφρασης αποτέλεσε η εκτύπωση σε μεγάλες επιφάνειες με τη σχεδίαση και παραγγελία ενός πιεστηρίου που τύπωνε, με ευχέρεια μήτρες 200Χ100 εκ. Σήμερα αυτό που έγινε πιά σχεδόν κεκτημένο, το 1980 αποτελούσε ρηξικέλευθη πρόταση. Τα χαρακτικά έργα δεν ήταν πιά αναγκασμένα να παρουσιάζονται σε περιορισμένες διαστάσεις. Μπορούσαν να ξεδιπλώνονται σε χαρτιά ή υφάσματα και να διεκδικούν το χώρο.

Το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών πρότεινε τη χαρακτική σε διάλογο με τη ζωγραφική και τη γλυπτική. Τυπώματα με επιζωγραφίσεις ή με αναγλυφότητες που ζωντανεύουν την επιφάνεια των χαρτιών ή τυπώματα πάνω σε ζωγραφιμένες επιφάνειες. Χαλκογραφίες μεταξοτυπίες , ή ξυλογραφίες τυπωμένες στο ίδιο χαρτί. Μια πανδεσία απο ιδέες και εφαρμογές που έδωσαν τη δυνατότητα στην ελεύθερη έκφραση με χαρακτικά μέσα.

Τα παραδοσιακά υλικά και εργαλεία στα χέρια ορισμένων εικαστικών που για πρώτη φορά δοκίμαζαν τους «χαρακτικούς δρόμους» αποκτούσαν φτερά!.. Συγχρόνως νέα υλικά και μέσα έλυσαν προβλήματα που κρατούσαν τη χαρακτική σε εφεδρεία. Τα τελευταία χρόνια δυο άλλοι παράγοντες συνέβαλλαν σημαντικά στο προχώρημα της χαρακτικής. Η εξαιρετική δουλειά που γίνεται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και η δυναμική παρουσία της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών.

Αυτή τη στιγμή η χαρακτική ξεδιπλώνει το δυναμικό της σε μεγάλη έκταση και διεκδικεί αυτά που της αξίζουν. Το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών απο τη γέννησή του είχε ονειρευτεί και δούλεψε με επιμονή για να πραγματωθεί αυτό το όραμα.

14 Μαρτίου 2009. Απο το εισαγωγικό κείμενο της Δήμητρας Σιατερλή για την ημερίδα Ζωγράφοι και γλύπτες στη Χαρακτική στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων